W polskim systemie prawnym zasada ogólna mówi, że strona przegrywająca proces ponosi koszty postępowania. Istnieją jednak sytuacje, w których przegrany może być zwolniony z obowiązku ich pokrycia. Warto zatem znać te wyjątki, aby lepiej zrozumieć dynamikę postępowań sądowych.
Jednym z głównych przypadków, w których przegrywający proces nie ponosi kosztów, jest sytuacja, gdy strona nie dała podstaw do wytoczenia powództwa, np.: na bieżąco regulowała należności i spóźniła się z zapłatą o kilka dni, wówczas możemy próbować zwolnić się od kosztów. Kolejnym przypadkiem jest sytuacja, gdy strona wnioskuje o zwolnienie z kosztów sądowych ze względu na trudną sytuację finansową. W takim przypadku sąd może zwolnić stronę od ponoszenia kosztów postępowania i obciążyć nimi Skarb Państwa, co oznacza brak obowiązku ich pokrycia przez przegrywającego. "Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi w istocie pomoc państwa dla osób, które ze względu na ich trudną sytuację materialną nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. Ubiegający się o taką pomoc powinien więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny. Dopiero gdyby oszczędności te okazały się niewystarczające - może zwrócić się o pomoc państwa. Możliwość ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych nie jest determinowana zachowaniem przez stronę dotychczasowego poziomu życia, a jedynie zapewnieniem koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny - na podstawowym poziomie." Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2023 r.III CZ 478/22. Z powyższego wynika, iż w celu zwolnienia się od kosztów sądowych musimy przedłożyć dowody wykazujące, że nie jesteśmy w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla swojego utrzymania. W przypadku wątpliwości warto skorzystać z pomocy prawnej.
W zakresie ponoszenia kosztów postępowania sądowego zasadą jest zasądzenie ich od strony przegrywającej sprawę (art. 98 § 1 k.p.c.). Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość dania sądowi zasądzenia tylko części kosztów albo nieobciążanie strony przegrywającej w ogóle kosztami, jeśli występuje szczególnie uzasadniony wypadek (art. 102 k.p.c.). Wyjątkiem od reguły jest art. 102 k.p.c., który wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w rozpoznawanym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne czy wręcz niesprawiedliwe. "Artykuł 102 k.p.c. statuujący zasadę słuszności jest przejawem tzw. prawa sędziowskiego i może być stosowany wówczas, kiedy okoliczności konkretnej sprawy dają po temu podstawy. Jego celem jest zapobieżenie wydaniu orzeczenia o kosztach procesu, które byłoby niesprawiedliwe, jednak ocena w tym zakresie jest możliwa i dopuszczalna jedynie w toku postępowania, nie zaś po jego zakończeniu." Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2022 r., I CSK 2205/22. Warto zatem w odpowiednim czasie złożyć wniosek o odstąpienie przez sąd od obciążania strony przegrywającej kosztami, zwłoka w tym zakresie może skutkować nie podzieleniem przez Sąd argumentów, na które się powołujemy i mimo wszystko zasądzeniem kosztów postępowania od strony przegrywającej.
Nadto należy zauważyć, że w sprawach cywilnych sąd może zasądzić koszty w sposób inny niż standardowy, uwzględniając okoliczności danego przypadku, regułą jest, iż w postępowaniu nieprocesowym takim jak np.: stwierdzenie nabycia spadku, każdy z Uczestników ponosi koszty swojego udziału w sprawie. Dlatego zawsze warto zasięgnąć porady prawnej, aby zrozumieć swoje prawa i obowiązki w kontekście kosztów postępowania.
Podobne treści na:
Adwokat Bytom koszty rozwodu w 2025 r.
Adwokat Sylwia Petelicka - adwokat/prawnik z Bytomia. Zakres usług adwokata z Bytomia: sprawy rodzinne, karne, cywilne. Prawnik rodzinny w Bytomiu prowadzi sprawy o rozwód, rozdzielność majątkową, podział majątku wspólnego, sprawy spadkowe, o zachowek. Adwokat z Bytomia zajmuje się również sprawami karnymi. Prawnik w Bytomiu ds. budowlanych.
Strona www stworzona w kreatorze WebWave.